नेपालको मधेश प्रदेशमा पछिल्लो समय हिन्दु र मुस्लिम समुदायबीच विवादको घटनाहरू बढ्दै गएको देखिन्छ। सप्तरी, सिरहा, धनुषा, महोत्तरी र सर्लाही जिल्लामा यस्ता घटनाहरू बढी देखिएका छन्। कतै मूर्ति सेलाउने क्रममा मुस्लिम समुदायका युवाहरूले ढुंगा प्रहार गरेको घटना सार्वजनिक भएको छ भने कतै हिन्दु समुदायका व्यक्तिहरूले मुस्लिमलाई जिस्काएर कुटपिट गरेको आरोप आइरहेका छन्। यी घटनाले स्थानीय समुदायमा असुरक्षा र डरको वातावरण सिर्जना गरेको छ।
नेपाल सदियौँदेखि हिन्दु, मुस्लिम, बौद्ध, क्रिश्चियन लगायतका विभिन्न धार्मिक समुदायहरूको साझा जीवनयापनको देश हो। तर पछिल्ला केही वर्षमा धार्मिक र जातीय आधारमा हुने विवादले समाजमा विखण्डन र असहिष्णुताको खतरा बढाएको छ। विगत ५० वर्षसम्म यस प्रकारको व्यापक धार्मिक द्वन्द्व देखिएको थिएन।
धर्मको आधारमा कसैमाथि अन्याय गर्नु, नकारात्मक टिप्पणी गर्नु वा मजाक उडाउनु कानुनी र सामाजिक दृष्टिले अस्वीकार्य छ। संविधानले सबै नागरिकलाई धार्मिक स्वतन्त्रता दिएको छ। प्रत्येक व्यक्तिले आफ्नो इच्छा अनुसार धर्म पालन गर्न वा परिवर्तन गर्न सक्छ। तर संविधानले जबर्जस्ती धर्म परिवर्तन गराउने, प्रलोभन दिने वा धम्की दिने कार्यलाई अपराधको रूपमा परिभाषित गरेको छ।
विशेषज्ञहरू भन्छन् कि धर्मलाई हथियार बनाएर हिंसा र द्वन्द्व सिर्जना गर्नु सामाजिक विकासको ठूलो बाधक हो। नेपाल मानवअधिकार र धर्म स्वतन्त्रतामा विश्वास राख्ने देश हो। तर केही घटनाहरूले देखाउँछन् कि समुदायभित्रै गलत बुझाइ, अफवाह र पूर्वाग्रह अझै रहि रहेको छ।
सामाजिक सञ्जालमा फैलिने अफवाह र अर्धसत्यले विवादलाई झन् बढाउने खतरा बोकेको छ। कतिपय युवा व्यक्तिहरू अफवाहमा विश्वास गरेर हिंसात्मक क्रियाकलापमा संलग्न हुन्छन्। यसकारण अनलाइन प्लेटफर्महरूमा सचेतना र तथ्य आधारित जानकारीको प्रचारप्रसार आवश्यक छ।
शिक्षा र सामाजिक अभियानले पनि ठूलो भूमिका खेल्न सक्छ। विद्यालय र कलेजमा धार्मिक सहिष्णुता र सामाजिक सद्भावका कार्यक्रम सञ्चालन गरी युवा पुस्तामा विविध धर्मप्रति सम्मानको भावना विकास गर्न सकिन्छ। धार्मिक बहुलता सम्मान गर्ने, अरूको विश्वासको अपमान नगर्ने, र धर्मको नाममा हिंसा नगर्ने शिक्षा समाजका आधारभूत मूल्य हुन्।
सरकारको भूमिका पनि निर्णायक छ। कानूनको कठोर कार्यान्वयन, सुरक्षा निकायको सजगता र विवाद समाधानका लागि द्रुत कदमले हिंसा घटाउन सहयोग पुर्याउँछ। तर केवल कानुनी उपायले मात्र पर्याप्त हुँदैन। सामाजिक चेतना, सामुदायिक सहभागिता र संवादको माध्यमबाट स्थायी समाधान ल्याउन सकिन्छ।
मधेश प्रदेशका स्थानीय नेताहरूले पनि शान्ति र मेलमिलापका कार्यक्रम सञ्चालन गर्नुपर्ने आवश्यकता देखिन्छ। सामुदायिक बैठक, धर्मगुरुहरूबीचको संवाद र स्थानीय प्रशासनको मध्यस्थताले आपसी विश्वास कायम गर्न मद्दत पुर्याउँछ। यसले छोटो अवधिमा झगडा घटाउने मात्र होइन, दीर्घकालीन सामाजिक सद्भावलाई पनि सुदृढ बनाउँछ।
धार्मिक द्वन्द्वले मात्र नभएर आर्थिक, सांस्कृतिक र सामाजिक जीवनमा पनि नकारात्मक असर पुर्याउँछ। समुदायबीच अविश्वासले व्यापार, सामाजिक सहकार्य र सांस्कृतिक आदानप्रदानमा बाधा पुर्याउँछ। त्यसैले हिन्दु–मुस्लिम समुदायबीच आपसी समझदारी, सहिष्णुता र मित्रता कायम गर्न आवश्यक छ।
विशेषज्ञ मनोज राउत भन्छन्, “धर्मको नाममा हुने हिंसा केवल वर्तमान पीढीका लागि खतरा होइन, आगामी पुस्ताको सामाजिक संरचनामा पनि असर पार्छ। यसलाई रोक्न शिक्षा, संवाद र कानुनी उपाय सँगै लागु गर्नुपर्छ।”
सारांशमा, नेपालमा हिन्दु–मुस्लिम समुदायबीच बढ्दो विवाद रोक्नका लागि व्यक्तिगत, सामाजिक र सरकारी तहमा सतर्कता आवश्यक छ। धर्म परिवर्तनको स्वतन्त्रता, संविधानले सुनिश्चित गरेको धार्मिक अधिकार, सामाजिक सम्मान र सहिष्णुता कायम राख्न सबै नागरिकको जिम्मेवारी हो।
मधेश प्रदेशमा देखा परेका घटनाहरूले हामीलाई सम्झाउँछन् कि धर्मको नाममा हिंसा र द्वन्द्वको कुनै स्थान छैन। समाजलाई विभाजन गर्नुको सट्टा मेलमिलाप, सद्भाव र सहयोगको संस्कृति विकास गर्नुपर्छ। हिन्दु–मुस्लिम समुदायबीच शान्ति र भाईचारा कायम राख्न शिक्षा, संवाद, सामाजिक अभियान र कानुनी उपायहरूलाई सँगै प्रयोग गर्नुपर्छ।
अन्ततः, सामाजिक सद्भाव र धार्मिक सहिष्णुता मात्र नेपालको स्थायित्व र विकास सुनिश्चित गर्न सक्छ। सबै नागरिक, समुदाय र सरकारी निकायहरूले एकजुट भएर यस्तो हिंसा र विवादको अन्त्य गर्न पहल गर्नु नै दीर्घकालीन समाधान हुनेछ।
प्रतिक्रिया!!
सम्बन्धित खबर
